Urząd Gminy i Miasta Lwówek Śląski

Bezpieczna obsługa zwierząt gospodarskich
część I – bydło domowe
„Nie ryzykujesz, gdy znasz i szanujesz”, to hasło kampanii prewencyjnej KRUS.
Ma ona na celu popularyzowanie sposobów zapobiegania wypadkom i chorobom zawodowym rolników,
związanym z hodowlą zwierząt w gospodarstwach rolnych.
Hodowla zwierząt inwentarskich wiąże się z ryzykiem wypadku. W czasie karmienia, dojenia
i zabiegów higienicznych często dochodzi do uderzeń, przygnieceń i pogryzień przez zwierzęta, a nawet
stratowania ludzi. Podczas obsługi zwierząt odnotowywane są również upadki osób na zanieczyszczonych
karmą lub odchodami korytarzach, a także uderzenia i przygniecenia przez urządzenia służące do
przygotowywania karmy oraz upadające przedmioty.
Jednym z hodowanych zwierząt w gospodarstwie rolnym jest bydło domowe.
Krowy to zwierzęta z natury spokojne, jednak z uwagi na ich dużą masę, mogą stanowić poważne
zagrożenie dla osób zajmujących się ich obsługą. Podczas pracy przy krowach - zadawania paszy, usuwania
obornika, udoju, przeprowadzania na pastwisko oraz segregacji sztuk chorych lub zasuszonych, dochodzi do
wielu wypadków. Najczęściej są to kopnięcia, przygniecenia i uderzenia, będące efektem niebezpiecznych
dla człowieka reakcji zwierząt na stres, ból, zaskoczenie, okres rui, wzmożony instynkt macierzyński po
porodzie, występowanie owadów w oborze. Większość wypadków odnotowywana jest w oborach
uwięziowych, w których występuje konieczność wchodzenia między zwierzęta. Podczas obsługi krowa może
się przemieścić i przydusić człowieka do ściany lub do drugiego zwierzęcia, może również bronić się, kopiąc
tylnymi kończynami do przodu i na boki. Mniej narażeni są rolnicy stosujący nowoczesne systemy chowu
krów, które w znacznym stopniu ograniczają bezpośredni kontakt ze zwierzętami. Rozwiązania techniczne,
m.in. szerokie korytarze paszowe i wygrodzone stanowiska, umożliwiają mechaniczne wykonywanie wielu
czynności i ograniczają ciężkie prace ręczne.
Podczas obsługi krów, duże ryzyko wypadku, występuje podczas udoju. Mycie wymion,
zakładanie i zdejmowanie aparatów udojowych, to czynności, podczas których najczęściej dochodzi do
kopnięcia lub przygniecenia przez krowę. Jest to zwykle skutek reakcji zwierzęcia na ból. Wymiona krów są
wrażliwe na dotyk. Zwierzęta zwykle kopią nogą po stronie, po której występuje bolesność. Należy zatem
podejść do krowy od strony przeciwnej do miejsca, gdzie jest dolegliwość.
Aby ograniczyć ryzyko wypadku podczas udoju, przed przystąpieniem do pracy należy
uważnie obserwować krowy, a z ich zachowania odczytać możliwe zagrożenia. Udój należy wykonywać w
zacisznym miejscu, pozbawionym owadów. Szczególnego traktowania wymagają krowy młode i te, u
których występuje stan zapalny gruczołu mlekowego. Podczas ich obsługi warto skorzystać z pomocy innej
osoby i choć częściowo ograniczyć zwierzęciu swobodę ruchu, m.in. poprzez unieruchomienie głowy, z
uciskiem przegrody nosowej lub uciskiem nasady ogona. Pomoc innych osób i stosowanie poskromów
zalecane jest również podczas wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych i weterynaryjnych.
Szczególnie niebezpieczne jest wypędzanie bydła na pastwisko po zimowej przerwie.
Zwierzęta są wtedy niecierpliwe i zdezorientowane. Ułatwieniem podczas wykonywania tej pracy może być

solidne i dobrze wytyczone ogrodzenie elektryczne wokół pastwiska i wzdłuż ścieżki, po której poruszają się
zwierzęta. Warto zaopatrzyć się w solidną linkę bez węzłów, niezbędna podczas przeprowadzania
pojedynczych sztuk. Należy pamiętać, że nie wolno owijać jej wokół ręki.
Wzmożonej uwagi wymaga opieka nad stadem bydła podczas rui. Zmienione zachowanie
krów oraz pojawienie się śluzowej wydzieliny z narządów rodnych to sygnał, by zachować szczególną
ostrożność i nie stawać z przodu zwierzęcia. Krowy zachowują się wtedy szczególnie niespokojnie i
naskakują na siebie nawzajem. Najbezpieczniej jest przebywać z boku, na wysokości łopatki krowy.
Szczególną ostrożność należy zachować przy obsłudze buhajów. Aby bezpiecznie je
obsługiwać, należy wpiąć im kółko nosowe, służące do przeprowadzenia za pomocą specjalnego drążka o
długości minimum 1,4m, zastosować mocny kantar oraz wydzielić stanowisko w osobnym pomieszczeniu.
Podsumowując, należy pamiętać, że krowy im bardziej są oswojone, tym łatwiej jest je
obsługiwać. To jakie są, zależy w dużej mierze od ich właściciela.
Anna Krystyniak
PT KRUS Bolesławiec
opracowano na podstawie broszury Bezpieczna obsługa zwierząt gospodarskich